دریغا عشق که بر باد شد

جارستان: سکوت نیمه‌شب با فریادهای همسایه آپارتمان روبه‌رویی شکسته می شود. خواب‌آلوده و ترس خورده چشم می دوزم به مسیری که صدا از آن سو می آید، چند روز بعد از قرنطینه دعوای گاه و بی‌گاه‌شان شروع شد و انگار دو حریف بعد مدتها در گوشه‌ رینگ بوکس به هم رسیده باشند، حالا توی نیمه شب سرمازده و بارانی که هوای بهاری رنگ زمستان گرفته زن را با آمبولانس به بیمارستان و مرد را به کلانتری می برند.

این روزها کم نیست از این گونه دعواها و درگیری ها که چه بسیار فرزندانی را هم که خانه نشین شده و از مدرسه و دانشگاه بازمانده اند، کلافه تر کرده است. بروز اختلافات خانوادگی به ویژه در میان زن و شوهرها یکی از چالشهای مهم مرتبط با شیوع ویروس کرونا نه تنها در کشور ما بلکه در کل دنیا است.

مساله ای که نه تنها روانشناسان، مددکاران و جامعه شناسان، بلکه دولتها را نیز نگران کرده و به در پیش گرفتن تهمیداتی برای پیشگیری از مشکلات حادتر مثل خشونت های خانگی و افزایش موارد جدایی همسران پس از فروکش کردن بحران کنونی وا داشته است.

در ایران و بسیاری از کشورها شماره تلفن هایی برای دریافت مشاوره و همچنین تماس های اضطراری برای خشونت های خانگی اعلام شده که آمار تماس با این شماره ها خود بیانگر وخامت ماجرا است.

بیش از ۲ هزار تماس با صدای مشاور

مدیرکل بهزیستی گیلان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت : از ابتدای اسفند ۹۸ با آغاز شیوع ویروس کرونا در گیلان تا ۱۸ فروردین ۲ هزار و ۴۲۹ تماس با صدای مشاوره ۱۴۸۰ بهزیستی استان انجام گرفت.

دکتر حسین نحوی نژاد خاطرنشان کرد: اضطراب ناشی از افکار مربوط به درگیری ویروس کرونا ، اختلافات زناشویی در دوره قرنطینه خانگی بر اثر عواملی چون بیکاری، مسایل اقتصادی، عدم ارتباطات اجتماعی، عدم رعایت نکات بهداشتی طرفین، اختلاف نظرهای تربیتی درباره فرزندان و مشکلات والد فرزندی و غیره و ابراز علایم وسواسی و ترس از دچار شدن به بیماری، دردهای روان تنی و خود بیمارانگاری شایع ترین علل تماس گیرندگان درباره بیماری کرونا با صدای مشاوره بهزیستی گیلان است.

گرچه شاید بسیاری از این مشکلات ریشه در مساله بنیادی انتخاب همسر و وجود زمینه و سابقه اختلاف در زوجین داشته باشد اما به گفته کارشناسان شرایط بحرانی این روزها، وضعیت بد اقتصادی و ماندن طولانی در قرنطینه می تواند منجر به بروز تنش در اغلب خانواده ها شود.

سر که در حساب و کتاب باشد دیدن و لذت بردن از فرصت‌ها و موقعیت های خوب را کم میکند. برای قشری که انگشتهای دست و سلول های ذهنشان همیشه درگیر حساب و کتاب کردن است یک معضل محسوب می‌شود.

آدمها وقت درگیری ذهنی، زمان بالا و پایین کردن خرج و مخارج زندگی ناخواسته تندخو و بی حوصله می شوند. بودن آدم‌ها با دغدغه‌ها و نگرانی‌های گوناگون بستر مجادله و دعوا و درگیری را ایجاد میکند. آن هم با بهانه های خیلی کوچک در حد یک اظهار عقیده یک تفاوت نظر یا …

بهرام و همسرش یکی از خانواده هایی هستند که در ایام قرنطینه با هم دچار اختلاف شده اند.

او که در یک آرایشگاه مردانه مشغول به کار بوده در خصوص مشکلات خود می گوید : من و همسرم قبل از قرنطینه مشکل خاصی نداشتیم و گرچه مثل همه زن و شوهرها گاهی اختلاف نظرهایی پیدا می شد بالاخره حل و فصلش می کردیم اما این روزها سر همه چیز با همدیگر به مشکل بر می خوریم از خرید پوشک برای بچه که در این روزهای بیکاری به اضافه سایر هزینه ها کمرشکن است تا وسواس بیش از اندازه همسرم بابت رعایت بهداشت و بهانه گیری ها و کنجکاوی هایش بابت حضور من در فضای مجازی.

این مرد جوان اضافه می کند از همسرم خواستم که فعلا به جای پوشک از کهنه برای بچه استفاده کند ولی او حاضر نیست در حالی که مگر مادران ما چطور ما را بزرگ کردند.

همسر بهرام اما اظهار می دارد : این روزها که شوهرم تمام مدت خانه است، حاضر به همکاری برای انجام کارهای خانه نیست و می گوید من عادت به این طور کارها ندارم و تنها خریدها را انجام می دهم. تازه معلوم نیست پول کرایه خانه و اقساط وام ازدواج و بقیه هزینه ها را از کجا می خواهیم بیاوریم.

دلایل و ریشه ها

امین حق ره پژوهشگر، محقق و مددکار اجتماعی در باره ریشه ها و دلایل اختلافات خانوادگی می گوید:در بسیاری خانواده ها این مشکلات یک مساله مبنایی است که در شلوغی های زندگی امروزی پنهان شده بوده و حالا در شرایطی که آدمها مجبور شده اند بیشتر همدیگر را ببینند اختلافات و نقاط تاریک زندگی که پیش از آشنایی، تشکیل زندگی و یا بعد از پیوند ازدواج وجود داشت و به چشم نیامده بود یا شاید جذابیتهای دیگر زندگی موجب کمتر دیده شدنشان بود حالا به چشم می آید.

وی خاطرنشان می کند : در بحران ناشی از شیوع کرونا چون شرایط پر از تنش و ناراحتی است و انسانها گاه از لحاظ عاطفی و گاه روحی و خیلی اوقات نیز از لحاظ اقتصادی در منگنه قرار دارند، این مسائل سر باز می کند و اسباب اختلافات می شود.

حق ره تصریح کرد: جدای از آسیبهای وحشتناک بیماری کرونا وقتی به آمار مرگ و میر آن در جهان نگاه می کنیم تلفات آن از بسیاری حوادثی که دور و اطراف ما رخ می داده بیشتر نیست. اما چیزی در این قضیه وجود دارد که وحشت آفرین و بحران ساز است و خانواده ها را متاثر از خود می کند و آن ناشناختگی فضایی است که در آن قرار گرفته ایم .ما با بیماری ناشناخته ای مواجهیم که اتمسفری را در اطراف خود ایجاد می کند که هر کس در آن فضا هست دچار سرگشتگی و بی سرانجامی است.

این مددکار اجتماعی، فقدان آموزش و نبود مهارت حل مساله و چگونگی رفتار در زمان بروز تنش ها، اختلالات روحی و روانی و نیز اختلافات بین زن و شوهر و خانواده ها را از دلایل اصلی این امر خواند.

وی خاطرنشان کرد:خانواده ها باید اختلالات را امری بدیهی و طبیعی در زندگی امروزه بدانند تا بعد بتوانند با تشریک مساعی و پیدا کردن اهل فن از آنها برای حل و فصل این اختلافات کمک بگیرند.

حق ره اظهار داشت : این اختلالات مثل سرماخوردگی یا آپاندیس قابل درمان است و همانطور که هنگام بیمار شدن یک عضو، قرار نیست کل بدن را دور بیاندازیم نباید جدایی را تنها راهکار حل مشکلات خانوادگی دانست.

تجربیاتی از نوعی دیگر

قرنطینه همان اندازه که موجب کم شدن روابط آدم‌ها با دنیای بیرون شده؛ سبب شکل گیری جهان تازه‌ای در کانون خانواده است. در روزهای “درخانه ماندن”ها فرصت “باهم بودن”ها زیاد شده است. اما مساله مدیریت و چگونه سامان دادن به این ساعت های طولانی در کنار هم بودن هاست.

نرگس وفادار هنرمند و مدرس صنایع دستی و همسرش سجاد خسروی مدرس سه تار و کارمند در روزهای قرنطینه خانگی تجارب متفاوتی داشتند.

او می گوید : اگرچه کرونا تمام حساب و کتاب های اقتصادی و برنامه های فردی و اجتماعی ما را هم مثل بقیه مردم ناگهان به هم ریخت و روزمرگی را مملو از ریسک، خطر و یأس کرد اما به نظر می رسد دور از شعار و اغراق می توان این آب نطلبیده را به نیت مراد گرفت یا حداقل تجربه ی این روزهای من این طور بوده که نیمه ی پرِ لیوانِ کرونا خیلی خیلی قابل توجه تر از نیمه ی خالی آن بوده است.

وی در تشریح شرایط می افزاید: این ایام برای ما، روزهای تقسیم کارهای خانه، نظافت، شست و شو، پخت و پز، خرید؛ و پیدا شدن وقت آزاد نسبتا زیاد و به تبع آن انجام تمام کارهایی که برایشان وقت نبود. لذت بیدار شدن با صدای ساز همسرم و خنده های کودکانه دخترم و تجربه ی بازی های سه نفره و تقریبا نصف شدن فهرست فیلم هایی که دوست داشتیم بدون نگرانی خواب ماندن و دیر به سر کار رسیدن کنار هم ببینیم.

روزهای به دست آوردن زمانی اندک برای انجام کارهای تلنبار شده یا کارهای نو و شخصی و شادی دوباره ی کشف آنچه بوده ایم و هرچه دوست می داشتیم و در وظایف زندگی زناشویی و مادرانه و پدرانه و کار یا از آن دور شده بودیم و یا فراموشش کرده بودیم یا به عمد کنار گذاشته بودیم و تشویق و همراهی یکدیگر.

تنش ها طبیعی است

خانواده ها در شرایط عادی به هر حال تنش های طبیعی خود را خواهند داشت چه برسد به شرایط قرنطینگی و حضور دائم اعضای خانواده در کنار هم که این نیاز به مهارتهایی برای همزیستی مسالمت آمیز در شرایط قرنطینگی دارد.

جواد طلسچی یکتا مدیر کانون کلینیکهای مددکاری اجتماعی گیلان با بیان این مطلب تصریح کرد: تنشهایی که امروز ممکن است برخی خانواده ها درگیرش شده باشند کاملا طبیعی است و غیر از این هم نمی شود انتظار داشت.

وی اظهار داشت: وی با اشاره به چند وجهی بودن تنشها یکی از مسائل مهم را مشکلات اقتصادی عنوان و تاکید کرد: لازم است دولت برای کاهش این تنش ها و نگرانی های خانواده در بعد اقتصادی و کسب و کار تمهیداتی را بیاندیشد یعنی نمی توانیم بگوییم خانواده قرنطینه بشود ولی به استانداردهای قرنطینگی توجه نکنیم، وقتی اعلام می کنیم خانواده ها قرنطینه باشند تحت چه معیارها واستانداردهایی می بایست قرنطینه باشند.

این مددکار اجتماعی متذکر شد: وقتی مرد خانواده از نظر کسب و کار که رکن اولیه برآورده شدن نیازهای اولیه خانواده است دچار مشکل می شود مسلما این تنش را به خانواده بروز می دهد چون همه به هم وابسته اند در یک خانواده وقتی فردی دچار تنش های روحی روانی می شود بقیه هم لطمه می بینند.

وی با تاکید بر لزوم کمک دولت به کاهش مشکلات اقتصادی خانواده ها گفت : همچنین لازم است خانواده ها به یک خوداگاهی و خودکنترلی برای طی کردن این بحران و ختم به خیر شدن ماجرا بیاندیشند.

طلسچی می گوید: یکی از عوامل مهمی که باعث تشدید تنش ها در خانواده ها می شود همین ابهام موجود در شرایط قرنطینگی است.

سربازی را تصور کنید که دارد دوره آموزشی اش را می گذراند وقتی این دوره سه ماه باشد می داند که این دوره ظرف این مدت تمام می شود و این باعث افزایش تاب آوری در آن برهه از زمان می شود ولی وقتی نداند و فکر کند این قضیه هیچ انتها و دورنمای مشخصی ندارد، هیچگونه تاب آوری و ظرفیتی برای تحمل آن شرایط نخواهد داشت.

دولت به معیشت مردم کمک کند

همانگونه که تنش های حاصل از بحران کرونا چند وجهی است نیاز به تمهیدات چند وجهی نیز دارد. دولت باید تمهیداتی برای حل بحران بیاندیشد برای رفع ابهامات اقتصادی و معیشتی خانوارها و این می تواند به حل تنش کمک کند.

مدیر کانون کلینیکهای مددکاری اجتماعی گیلان معتقد است : در اوضاع فعلی این جز این که خود خانواده با ریشه یابی دقیق از مساله از جنبه های مختلف شرایط را هضم نکند با توجه به این که استانداردهای قرنطینگی نیز رعایت نشده راهی برای تعدیل تنش ها وجود ندارد.

بی شک در نخستین گام دولت و نهادها و سازمانهای حاکمیتی باید برای کمک به رفع مشکلات اقتصادی اقشار ضعیف و متوسط و پیشگیری از بروز بحران های خانوادگی و اجتماعی پای کار بیایند.

از سویی خانواده ها باید بدانند که بروز مشکل در شرایط بحرانی طبیعی است و تنها منحصر به آنها نیست بلکه معضلی جمعی است. پس از پذیرش و درک مساله آنها باید قدرت تحلیل و ریشه یابی وضعیت موجود را برای خودشان ایجاد و راهکارها و مهارتهای تاب آوری و توان حل مشکل را از طریق آموزش های از راه دور کسب و تقویت و نهادینه کنند. ارائه مشاوره نیز می تواند به گذشتن مردم از این دوره بحرانی کمک کند. مردم نیز می توانند با کمک به یکدیگر و گذشت ها و تخفیف های مالی اندکی از این بار سنگین مشکلات بکاهند.

به قول حضرت حافظ “کشتی شکستگانیم ای باد شرطه برخیز، باشد که باز بینیم دیدار آشنا را”.

گیلان از همان ابتدای شیوع کرونا از جمله کانونهای این بحران بود و امروز همچنان هم درگیر این ویروس و تبعات و خسارات ناشی از آن است./ ایرنا